Matematyka to znacznie więcej niż tylko liczby i działania. To sposób myślenia, który pozwala nam porządkować świat, dostrzegać zależności i efektywnie rozwiązywać problemy. Już od najmłodszych lat dzieci wykazują naturalną ciekawość poznawczą, z zapałem odkrywając świat poprzez kształty, wielkości, ilości i relacje między przedmiotami. Dlatego właśnie przedszkole odgrywa tak kluczową rolę w kształtowaniu kompetencji matematycznych, które stanowią solidny fundament dla dalszej edukacji.Zabawa jest dla dziecka najbardziej naturalnym kontekstem uczenia się. To w niej rozwija ono zdolność koncentracji, planowania i wytrwałości. W trakcie zabaw matematycznych dzieci nie tylko uczą się liczyć czy rozpoznawać figury, ale także kształtują kompetencje społeczne – współpracują, uczą się czekać na swoją kolej, rozwiązywać konflikty i dzielić się sukcesem.
Matematyka w codziennych sytuacjach: Nauka przez doświadczenie
Nauka matematyki w przedszkolu to przygoda, a nie tylko tradycyjne ćwiczenia. Dzieci uczą się poprzez działanie, zabawę i doświadczanie. Każde przeliczenie klocków, porównanie długości patyków na placu zabaw czy ułożenie puzzli to okazja do rozwijania myślenia matematycznego. Kluczowe jest, aby nauczyciele i rodzice wspierali dzieci w dostrzeganiu matematyki w otaczającym świecie – podczas zabawy, spacerów czy codziennych czynności domowych. To właśnie w tych momentach kształtują się pierwsze, silne fundamenty matematycznych umiejętności. Oto najważniejsze z nich:
- Liczenie i przeliczanie przedmiotów, rozumienie pojęcia liczby – od konkretów do abstrakcji.
- Porównywanie wielkości, długości, masy, ilości – rozwijanie umiejętności szacowania
i porównywania. - Klasyfikowanie i porządkowanie według określonych cech – rozwijanie umiejętności logicznego myślenia.
- Rozpoznawanie figur geometrycznych i kształtów w otoczeniu – budowanie świadomości przestrzennej.
- Orientacja w przestrzeni (pojęcia: nad, pod, obok, za, przed) – rozwijanie umiejętności orientacji i rozumienia relacji przestrzennych.
- Rozumienie rytmu i sekwencji – kluczowe dla nauki liczenia i logicznego myślenia.
- Wyciąganie wniosków – przewidywanie skutków i działań.
Każda z tych umiejętności rozwija się stopniowo, poprzez obserwację, manipulację i działanie w konkretnych sytuacjach. To proces, który wymaga cierpliwości i wsparcia.
Znaczenie zabawy w rozwoju matematycznym: Nauka przez radość
Zabawy matematyczne w grupie sprzyjają rozwojowi języka matematycznego, komunikacji, współpracy i myślenia przyczynowo-skutkowego. Oprócz działań indywidualnych ważne są również sytuacje grupowe, w których dzieci wspólnie rozwiązują zadanie, porównują swoje strategie, wyjaśniają wynik. Dobrze zaplanowane zabawy matematyczne łączą rozwój poznawczy, emocjonalny i społeczny, a ich efektem jest nie tylko lepsze przygotowanie do nauki szkolnej, ale też większa pewność siebie dziecka w kontaktach z innymi.Zabawa to naturalna forma aktywności dziecka. Dzięki niej nauka staje się przyjemnością, a zdobywana wiedza – trwała i praktyczna. W przedszkolu wykorzystujemy różnorodne metody, w tym:
- Gry i zabawy matematyczne (np. „Więcej–mniej”, „Znajdź parę”, „Policz, ile jest…” „Czego brakuje?”) – rozwijające umiejętności liczenia i logicznego myślenia.
- Klocki, układanki i mozaiki – rozwijające zdolność analizowania, planowania
i rozwiązywania problemów. - Pomoce sensoryczne – pozwalające „poczuć” pojęcia matematyczne poprzez dotyk i ruch, np. liczenie ziaren fasoli.
- Piosenki i rymowanki z liczeniem – wspierające zapamiętywanie i rytmizację, a także rozwijające poczucie rytmu.(Rytmy z klocków lub kolorów – układanie powtarzających się sekwencji np. czerwony–zielony–żółty–czerwony–zielony...)
- Matematyczne tory przeszkód – tworzenie „ścieżki” z patyków, kamyków, gdzie dziecko liczy elementy, mierzy długości (ile kroków), przewiduje, ile kamyków zmieści się w wyznaczonym obszarze.
- Zabawa w labirynt – przechodzenie po wyznaczonej ścieżce zgodnie z instrukcją (np. „dwa kroki w prawo, jeden do przodu”).
- Zabawy typu sudoku obrazkowe – prostsze wersje z kolorami lub kształtami.
Współpraca rodziców i nauczycieli: Klucz do sukcesu
Rodzice odgrywają nieocenioną rolę w rozwijaniu kompetencji matematycznych. Warto wykorzystywać codzienne sytuacje, aby zachęcać dziecko do liczenia, porównywania
i klasyfikowania. Przykładowo:
- Podczas zakupów można przeliczać produkty w koszyku.
- W kuchni – odmierzać składniki, dzielić owoce na równe części.
- Na spacerze – porównywać długość kroków czy liczyć schody, dostrzegać które drzewo jest wyższe.
Takie drobne działania mają ogromne znaczenie dla utrwalania umiejętności nabywanych
w przedszkolu. Współpraca z nauczycielami i regularny kontakt z przedszkolem to kolejny krok do sukcesu. Dziecko, które ma pozytywne doświadczenia związane z matematyką, w przyszłości:
- Łatwiej podejmuje wyzwania poznawcze.
- Chętniej uczy się nowych rzeczy.
- Z większą pewnością siebie rozwiązuje problemy i wyciąga wnioski.
Rozwój kompetencji matematycznych w wieku przedszkolnym jest procesem wieloaspektowym, który wymaga uwzględnienia zarówno umiejętności poznawczych, jak
i emocjonalnych. Wspieranie dzieci w ich naturalnej ciekawości oraz tworzenie pozytywnych doświadczeń związanych z matematyką jest kluczowe dla ich przyszłego sukcesu edukacyjnego. To inwestycja w rozwój logicznego myślenia, koncentracji i umiejętności analizy, które są niezbędne nie tylko w szkole, ale i w codziennym życiu.
W edukacji przedszkolnej matematyka może być przygodą – jeśli tylko pozwolimy dzieciom odkrywać ją z ciekawością, z radością i w swoim tempie.
mgr Kamila Ołowiak – psycholog dziecięcy, nauczyciel wychowania przedszkolnego
Bibliografia
Ciesielska, J. (2019). Edukacja matematyczna dzieci w wieku przedszkolnym. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Gruszczyk-Kolczyńska, E., & Zielińska, E. (2017). Dziecięca matematyka. Książka dla rodziców i nauczycieli dzieci przedszkolnych. Warszawa: WSiP.
Gruszczyk-Kolczyńska, E. (2020). Jak nauczyć dzieci myślenia matematycznego? Warszawa: WSiP.
Nowak-Lipińska, K. (2020). Matematyka w zabawie i działaniu dziecka przedszkolnego. Poznań: Wydawnictwo UAM.
Zalewska, E. (2016). Rozwijanie kompetencji kluczowych w edukacji przedszkolnej i wczesnoszkolnej. Kraków: Impuls.